Marredhenie punesimi

Kërkesat ligjore te Kodit te Punës të Republikës së Shqipërisë për zgjidhjen e kontratës se punës janë:

1. Afati
2. Procedura
3. Shkaqet e justifikuara
4. Shkaqet abuzive

1 – Afati i zgjidhjes se marrëdhënies se punës

Pas kohës së marrjes në provë, për të zgjidhur kontratën me periudhë të pacaktuar, palët duhet të respektojnë një afat njoftimi prej:

♦Pas kohës së marrjes në provë, për të zgjidhur kontratën me periudhë të pacaktuar, palët duhet të respektojnë një afat njoftimi

• prej dy javësh, kur marrëdhënia e punësimit ka zgjatur deri në gjashtë muaj,
• prej një muaji, për kohëzgjatjen mbi gjashtë muaj deri në dy vjet,
• prej dy muajsh, për kohëzgjatjen mbi dy vjet deri në pesë vjet,
• dhe prej tre muajsh, për kohëzgjatjen për më shumë se pesë vjet.

2. Shfuqizuar.
3. Afati i njoftimit për zgjidhjen e kontratës zgjatet, sipas rastit, deri në fund të javës ose deri në fund të muajit. Zbatohet i njëjti rregull kur afati i njoftimit pezullohet gjatë periudhës së paaftësisë për punë, shtatzënisë ose pushimeve të dhëna nga punëdhënësi.
4. Kur njëra nga palët e zgjidh kontratën pa respektuar afatin e njoftimit, zgjidhja trajtohet si zgjidhje e kontratës me efekt të menjëhershëm.
5. Gjatë periudhës së njoftimit, kur kontrata e punës zgjidhet nga ana e punëdhënësit, punëmarrësi përfiton, së paku, 20 orë leje të pagueshme në javë për të kërkuar punë të re. Kohëzgjatja e lejes dhe procedurat për marrjen dhe përdorimin e saj duhet të përcaktohen në kontratën kolektive ose individuale të punës

.Këto afate mund të ndryshohen me marrëveshje me shkrim ose në kontratën kolektive të punës.

2 – Procedurat e zgjidhjes se kontratës se punës

1. Pas kohës së marrjes në provë, kur punëdhënësi mendon të zgjidhë kontratën e punës, ai duhet të njoftojë me shkrim punëmarrësin të paktën 72 orë para takimit dhe të bisedojë me të.
2. Punëdhënësi, gjatë kësaj bisede, i parashtron punëmarrësit arsyet e vendimit të parashikuar për t’u marrë dhe i jep atij mundësi për t’u shprehur.
3. Zgjidhja njoftohet me shkrim, brenda një afati nga 48 orë deri në një javë pas takimit. Në njoftimin me shkrim, punëdhënësi përcakton arsyet e zgjidhjes së kontratës, të cilat lidhen me shkaqe të tilla si aftësia, sjellja e punëmarrësit ose kërkesat operacionale të ndërmarrjes.
4. Shfuqizuar.
5. Punëdhënësi, i cili nuk respekton procedurën e përcaktuar në këtë nen, detyrohet t’i japë punëmarrësit një dëmshpërblim të barabartë me pagën e dy muajve, që i shtohet dëmshpërblimeve të tjera të mundshme. 5/1. I takon punëdhënësit të provojë respektimin e procedurës së përcaktuar në këtë nen.
6. Kjo procedurë nuk zbatohet në rastet e pushimeve kolektive nga puna, por arsyet me shkrim për zgjidhjen e kontratës do t’i jepen punëmarrësit, sipas afateve të përcaktuara në pikën 5, të nenit 148, të këtij Kodi.

3 – Shkaqet e zgjidhjes se marrëdhënies se punës

Shkaqet e zgjidhjes  se marrëdhënies se punës nga ana e secilës pale duhet te jene te justifikuara sepse ne te kundërt, ne rast se njëra nga palët e zgjidh kontratën e punës pa shkaqet e justifikuara ajo do te përballet me sanksionet përkatëse te përcaktuara ne Kodin e Punës.

Ne baze te Nenit 153 te Kodit te Punës punëdhënësi dhe punëmarrësi ne çdo kohe mund te zgjidhin menjëherë kontratën për shkaqe te justifikuara. Vlerësohen si shkaqe te justifikuara te gjithë rrethanat e renda qe nuk lejojnë sipas parimit te mirëbesimit, t’i kërkohet atij qe ka zgjidhur kontratën vazhdim ne marrëdhënien e punës. Shkelja e detyrimeve kontraktuale me faj te rende me faj te lehte nga punëmarrësi ne mënyrë te përsëritur, me gjithë paralajmërimin me shkrim te punëdhënësit.

Neni 155 i Kodit të Punës parashikon rastet dhe pasoja zgjidhjes së kontratës së punës dhe pasojat në mënyrë të menjëhershme dhe të pajustifikuar. Në këto raste punëmarrësi ka te drejtën e pagës qe do kishte fituar nëse marrëdhëniet e punës do te kishin përfunduar ne fund te afatit te njoftimit te parashikuar ne ligj ose ne përfundim te kontratës me afat te caktuar. Ne rastet e zgjidhjes se menjëhershme te pajustifikuar gjykata duke vlerësuar te gjitha rrethanat vendos një

dëmshpërblim jo me shume se paga e një viti punë.

Ne kontrata, kohëzgjatja e te cilave është me afat te caktuar do te ndodheshim para zgjidhjes se njëanshme te kontratës dhe me efekt të menjëhershëm kur një nga palët e zgjidh atë para mbarimit te afatit te përfundimit te saj. Ndërsa ne rastin e kontratave me kohëzgjatje te pacaktuar bazuar ne Nenin 143 pika 4 te Kodit te Punës do kishim zgjidhje me efekt te menjëhershëm te kontratës kur njëra nga palët e zgjidh kontratën pa respektuar afatin e njoftimit te zgjidhjes se kontratës, qoftë ky afat njoftimi ligjor (Neni 143, paragrafi 2 dhe 3).

Ne rast se punëdhënësi e zgjidh kontratën ne mënyrë te menjëhershme dhe te pajustifikuar, pra para afatit te mbarimit te kontratës apo pa respektuar afatin e njoftimit dhe pa motiv justifikues.

• Se pari:punëdhënësi ka te drejtën e pagës qe do te kishte fituar nëse marrëdhënia e punës do te kishte përfunduar ne afatin e caktuar nga kontrata apo deri ne përfundimin e  afatit te njoftimit te parashikuar me ligj apo me kontratë (Neni 143, paragrafi 2 dhe 3).
• Se dyti:punëmarrësi ka te drejtën e një dëmshpërblimi jo me shume se paga e një viti punë. Vlerësimi i këtij dëmshpërblimi behet gjithmonë nga gjykata, bazuar në moshën, arsimimin, aftësinë për punë dhe rrethana të tjera që kanë të bëjnë me punëmarrësin.

4 – Shkaqet abuzive (jo te arsyeshme) te  zgjidhjes se kontratës se punës

Zgjidhja e kontratës se punës nga ana e punëdhënësit si rregull i përgjithshëm duhet te behet jo vetëm për shkaqe te justifikuara por edhe për shkaqe te arsyeshme. Na baze te Nenit 146 te Kodit te punës konsiderohet se një kontratë është zgjidhur pa shkaqe te arsyeshme kur punëmarrësi ishte duke përmbushur detyrimin ligjor, zgjidhja e kontratës është bere për motive politike, racore, fetare…etj. pra siç shihet shkaqet e paarsyeshme ja te një natyre te tille, te cilat cenojnë drejtpërsëdrejti ndjenjën e personalitetit dhe te identitetit te punëmarrësit. Prandaj kur një marrëdhënie e punës zgjidhet për shkaqe te tilla, kontrata e punës do te konsiderohet e zgjidhur pa shkaqe te arsyeshme.

Zgjidhja e kontratës pa shkaqe të arsyeshme

Zgjidhja e kontratës nga punëdhënësi, konsiderohet pa shkaqe të arsyeshme kur:

• punëmarrësi ka pretendime që rrjedhin nga kontrata e punës;
• punëmarrësi ka përmbushur një detyrim ligjor;
• bëhet për motive të pandashme nga personaliteti i punëmarrësit, por që nuk kanë lidhje legjitime me raportet e punës. Konsiderohen si motive të tilla raca, ngjyra, seksi, mosha, gjendja civile, detyrimet familjare, shtatzania, besimi fetar, bindjet politike, kombësia, gjendja shoqërore;
• për motive që lidhen me ushtrimin nga punëmarrësi, të një të drejte kushtetuese, por që nuk sjell shkeljen e detyrimeve që rrjedhin nga kontrata e punës;
• bëhet për motive të anëtarësimit ose jo të punëmarrësit në sindikatë të krijuar në bazë të ligjit ose për shkak të pjesëmarrjes së tij në veprimtari sindikale në bazë të ligjit.

Nëse kontrata zgjidhet pa shkaqe të arsyeshme, punëmarrësi ka të drejtë të ngrejë padi kundër punëdhënësit në gjykatë, brenda 180 ditëve nga dita e përfundimit të afatit të njoftimit. Në rastin kur motivi abuziv është zbuluar pas kalimit të këtij afati, punëmarrësi duhet të ngrejë padinë brenda 30 ditëve nga dita e zbulimit të këtij motivi.

Zgjidhja e kontratës pa shkaqe të arsyeshme është e pavlefshme. Punëdhënësi që ka zgjidhur kontratën pa shkaqe të arsyeshme, detyrohet t’i japë punëmarrësit një dëmshpërblim deri në një vit pagë, që i shtohet pagës që ai duhet të marrë gjatë afatit të njoftimit. Për punëmarrësit në administratën publike, kur ka një vendim gjykate të formës së prerë për kthimin në vendin e mëparshëm të punës, punëdhënësi është i detyruar të zbatojë këtë vendim.

Në rastin e zgjidhjes së pajustifikuar dhe pa shkaqe të arsyeshme të marrëdhënies së punës, punëmarrësi mund të përfitojë sipas rastit disa lloj dëmshpërblimesh:

• dëmshpërblimi deri në 2 paga mujore për mosrespektim të procedurës nga punëdhënësi që i shtohet dëmshpërblimeve të tjera (neni 144/4).
• Dëmshpërblimi deri në një vit pagë që paguan punëdhënësi që zgjidh kontratën pa shkaqe të arsyeshme (neni 146/1 e 3), e cila i shtohet pagës që merr punëdhënësi gjatë afatit të njoftimit.
• Shpërblimi për vjetërsi në punë (neni 145), që paguhet nga punëdhënësi kur marrëdhëniet kanë zgjatur mbi tre vjet, të cilit i shtohet shpërblimi që jepet për zgjidhjen e kontratës pa shkaqe të arsyeshme (dëmshpërblimi i mësipërm).